Sluitende aanpak
preventie van schulden voor kwetsbare jongeren
‘Hoe word je rijk?’ is onderdeel van de ‘Sluitende aanpak preventie van schulden’. In het kader van de “sluitende aanpak preventie van schulden voor kwetsbare jongeren”, zoals geïllustreerd in de infographic, kan Money Start de aanpak beschrijven als een proces dat jongeren in 4 stappen begeleidt naar financiële zelfredzaamheid.
De visie
De sluitende aanpak preventie van schulden is een aanpak die vanuit de praktijk is ontstaan, geïnspireerd door de sluitende aanpak schooluitval. De kernwaarde van deze aanpak is:
JE BENT IN BEELD EN BLIJFT IN BEELD
Deze kernwaarde is tot stand gekomen doordat we tegen drie grote problemen aanlopen bij deze doelgroep:
- Leerlingen raken uit beeld zodra de eerste schulden worden gemaakt;
- De jongeren komen bij de vroegsignalering niet voldoende in zicht;
- In de periode dat jongeren van school gaan tot het moment dat ze in beeld komen bij de schuldhulpverlening, arbeidsintegratie of justitie, bouwen zij problemen op die voortkomen uit ‘niet kunnen’, ‘geen hulp’ en ‘onvoldoende tijd hebben om het te leren’.
‘De sluitende aanpak preventie van schulden’ is erop gericht om de jongeren vanaf het onderwijs niet meer uit beeld te verliezen door hen op tijd te gaan begeleiden vanuit een onderwijsperspectief. Het is geen hulpverlening. Het voorkomt hulpverlening. Doel van de aanpak is om schulden te voorkomen of beginnende schulden direct aan te pakken door leerlingen op tijd te onderwijzen en/of te begeleiden vanaf 17,5 jaar. Het unieke van deze aanpak is het lesaanbod, de groepsgewijze aanpak ‘Samen 18 worden’ en de 1-op-1-begeleiding van Geld Gappie, waarbij de begeleiding start als er nog geen schulden zijn.
De aanpak is bedoeld voor de kwetsbaarste jongeren in Nederland
De aanpak om kwetsbare jongeren te begeleiden in de overgang naar 18 jaar bestaat uit een trechteraanpak. Onderstaande drie onderdelen richten zich op het zelfredzaam en redzaam maken van de leerlingen. De leerling die ondanks de vorige stap nog niet handelingsbekwaam is, wordt geleid naar een volgende stap. De groep wordt steeds kleiner tot er een heel klein groepje overblijft dat vervolgens wordt aangemeld bij de bewindvoering of budgetbeheer. Dit wordt in het onderstaande deel helemaal toegelicht.
De aanpak bestaat uit 4 stappen
Stap 1: Doorlopende leerlijn onderwijs
Stap 2: Hoe word je rijk? (14-19 jaar)
Stap 3: Samen 18 worden (17,5-18 jaar)
Stap 4: Geld Gappie (17,5-19 jaar)
Deze aanpak omvat de volgende stappen:
Stap 1: Doorlopende leerlijn onderwijs
De eerste stap ligt bij het onderwijs. Money Start en You4Youth hebben in samenwerking met het speciaal onderwijs en praktijkonderwijs een doorlopende leerlijn ‘financieel zelfredzaam’ ontwikkeld. Deze start op de 1e dag dat zij naar het voortgezet onderwijs gaan en eindigt als zij van school afgaan, met als doel dat ze zelfredzaam zijn of hulp krijgen. In deze doorlopende lijn zijn de lessen van ‘Hoe word je rijk?’ een integraal onderdeel.
Hoe word je rijk? (14-19 jaar)
De tweede stap is onderdeel van de doorlopende leerlijn, maar wordt niet door het onderwijs aangeboden.
‘Hoe word je rijk?’ is een programma dat gericht is op preventie van schulden en vertelt de jongeren precies hoe ze in de schulden kunnen komen, bijvoorbeeld door de zorgverzekering, en hoe ze dat kunnen voorkomen. Zoals eerder gezegd heeft Money Start de schuldenmakende patronen vertaald naar de voorkant, en in het programma wordt met de leerlingen geoefend wat ze moeten doen en weten als ze eenmaal 18 zijn. Ook leren ze waar de hulpverlening in hun gemeente is en zetten zij onder begeleiding het telefoonnummer van die lokale partij in hun telefoon. Voorbeelden van veelvoorkomende fouten die jongeren maken zijn: zorgtoeslag uitgeven aan iets anders, boetes laten liggen, het studentenreisproduct en de studiefinanciering niet stopzetten als ze klaar zijn met hun studie en onnodig maximaal lenen. Ze kiezen vaak voor achteraf betalen, waarbij 1 op de 5 te maken krijgt met aanmaningskosten. Er is ook een groep die denkt geld te kunnen verdienen met de pinpas. Deze groep geeft vol vertrouwen de pinpas met pincode af. De 100% pakkans voor deze slachtoffers leidt tot een EVA-notering, waardoor ze jarenlang geen bankrekening meer mogen openen.
Inhoud programma
Met het onderwijs zijn de leerdoelen ontwikkeld en is het programma verfijnd. De onderwerpen van de lessen zijn de onderwerpen waar jongeren vaak snel schulden in maken. Ieder onderwerp komt 1 tot 2 uur aan bod en voor alle leerjaren is een aanbod, waardoor we steeds herhalen. De lesonderwerpen zijn: zorgverzekering, studiefinanciering, contracten (telefoon, streamingsdiensten), boetes en schadevergoedingen, fraude en het incassotraject. Momenteel wordt gewerkt aan een les over de Belastingdienst en zzp’er worden.
Professionals en ervaringsdeskundigen voor de klas
De lessen worden gegeven door professionals, zoals jongerenschuldhulpverleners, bewindvoerders en budgetcoaches. Deze professionals werken dagelijks met jongeren die in de schulden zitten. Zij geven 4 tot 20 uur les per week naast hun baan.
Ook staan jongeren, die zelf flinke schulden hebben, voor de klas naast de professional als ervaringsdeskundigen en peer educators. Zij vertellen hoe vreselijk het is om schulden te hebben en hoe lang het duurt voordat je daar daadwerkelijk uit bent.
De ‘Hoe word je rijk?’-docenten zijn vaak de eersten in het leven van de leerlingen die expliciet vertellen wat je wel en niet moet regelen om niet in de schulden te komen na je 18e verjaardag. Zij hebben als doel de leerlingen direct het juiste gedrag aan te leren!
Samen 18 worden (17,5-18 jaar)
In deze tweede fase worden jongeren, die ondanks de lessen volgens het onderwijs niet handelingsbekwaam zijn met 18 jaar en geen netwerk hebben, op tijd opgepakt. Twee kwartalen voorafgaand aan hun 18e verjaardag worden de jongeren in kleine groepjes geholpen onder begeleiding van een professional van Money Start. De ouder/verzorgers worden actief betrokken bij dit proces en blijven samen met hun kind eindverantwoordelijk, maar we koppelen een expert van ons aan het proces. Dit zijn DOE-lessen. Hier vragen we de zorgverzekering aan, de zorgtoeslag, DigiD, studiefinanciering, woningnet, enzovoort. Tijdens de lessen kunnen onze docenten heel goed zien welke jongeren voldoende hebben aan de hulp en welke jongeren meer hulp nodig hebben. Jongeren en gezinnen met stapelproblematiek gaan naar de volgende fase van de aanpak.
Geld Gappie (17,5-19 jaar)
Het vierde onderdeel van ‘De sluitende aanpak preventie van schulden’ is Geld Gappie. In 2020 heeft Geld Gappie de eerste prijs in het onderwijs van Amsterdam gewonnen als meest innovatieve aanpak van 2020. Als de jongeren ondanks de lessen en ‘Samen 18 worden’ extra begeleiding nodig hebben om de eerste schulden te voorkomen of te verhelpen, gaat de docent van Money Start over op 1-op-1-begeleiding. Deze directe aanpak na de 18e verjaardag is gebaseerd op een relatie die zorgvuldig is opgebouwd met de leerling. De leerling heeft de Money Start-professional in de klas als docent gehad, in de groepjes als adviseur, er is een relatie met de ouders en het onderwijs. Nu kunnen we 1 keer per maand online inloggen met de leerling bij de bank, de toeslagen en de mail om te onderzoeken of alles verloopt zoals het moet. De ouders en leerlingen hebben getekend voor deze ondersteuning. Als het fout gaat, kan de professional dat binnen een maand zien en direct actie ondernemen. In de praktijk hebben we dit al met 60 leerlingen gedaan en meer dan 100 schulden verholpen en opgelost. Daarnaast hebben we met de 1-op-1-begeleiding en de relatie met de jongere zoveel vertrouwen opgebouwd dat ze stap voor stap zelfstandig kunnen worden, op hun tijd en met de juiste liefdevolle ondersteuning.
Bewindvoering of budgetbeheer
Na deze begeleiding zijn jongeren idealiter financieel zelfredzaam. Voor degenen die nog meer ondersteuning nodig hebben, worden er aanvullende stappen genomen, waardoor de aanpak sluitend is.
- Leerlingen die voldoende bagage hebben na de scholing en begeleiding zijn zelfredzaam en laten we vrij. De groepsapp gaan we niet opheffen, dus wanneer er iets is, kunnen ze ook in de toekomst direct appen met de hulpverleners.
- Leerlingen worden bij schulden overgedragen aan de schuldhulpverlening.
- Leerlingen die geen schulden hebben, maar wel last hebben van impulsiviteit, worden overgedragen aan budgetbeheer (vrijwillig).
- Leerlingen die zeer problematische stapelproblematiek hebben, worden overgedragen aan beschermingsbewind.
Uitleg van de termen:
Zelfredzaam
Leerlingen die voldoende kennis en vaardigheden hebben opgedaan na de scholing en begeleiding van Geld Gappie zijn zelfredzaam. We hebben de leerlingen een jaar lang gemonitord door één keer per maand in te loggen bij de bank, bij DUO, bij mijntoeslagen.nl en alle andere sites die informatie geven over betalingen. Ook hebben we alle mail en post meegelezen. Geld Gappie geeft na verloop van tijd aan dat het goed loopt en dat de kandidaat kan worden afgesloten. De leerlingen hebben met de ouders en het buurtteam (Geld Gappie) een eigen groepsapp waarin we allemaal blijven. Als er in de toekomst iets is, kunnen de leerlingen en ouders direct appen met de groep. Hiermee borgen wij laagdrempelige instroom bij de buurtteams als doorverwijzers, mocht dit nodig zijn.
Redzaam
De leerling is niet handelingsbekwaam, maar heeft een kundig en betrouwbaar netwerk dat de financiële begeleiding verder oppakt. Wij weten wie dat zijn en als ze vragen hebben, kunnen ze die aan ons stellen.
Meer ondersteuning nodig
Leerlingen, die wel of geen schulden hebben aan het einde van de begeleidingsperiode en geen netwerk hebben om hen te steunen, blijven last houden van impulsiviteit en zijn nog niet voldoende zelfredzaam. Deze groep wordt overgedragen aan budgetbeheer (vrijwillig). Leerlingen die ondanks de hulp nieuwe schulden blijven maken, worden direct overgedragen aan de schuldhulpverlening. Leerlingen die zeer problematische stapelproblematiek hebben, worden overgedragen aan beschermingsbewind. De aanpak is hiermee sluitend gemaakt, want ook door middel van een persoonlijke groepsapp met ouders en Geld Gappie blijft er altijd een mogelijkheid bestaan voor de leerlingen en de ouders om hulp te vragen of een vraag te stellen.
